2024 YIL MART OYI QANDAY BO‘LDI

03.04.2024

2024 YIL MARTOYI QANDAY BO‘LDI

Iqlim ma’lumotlari va kuzatilgan mart oylari kabi joriy yilning mart oyi ham odatdagidek bo‘ldi.

Oyning birinchi o‘n kunligi harorat tartibi bo‘yicha me’yordan 1-4^o ga sovuqroq, ikkinchi o‘n kunligi esa me’yorga yaqin, ba’zi joylarda me’yordan 1-2^o ga sovuqroq bo‘ldi. Uchinchi o‘n kunlik eng iliq - odatdagidan 1-2^o ga iliq bo‘ldi.

Hududning katta qismida o‘rtacha oylik havo harorati o‘rtacha ko‘p yillik qiymatlarga yaqin bo‘ldi.

Mart oyida bir nechta sovuq to‘lqinlar kuzatildi.

Respublikaning shimolida, janubida va Farg‘ona vodiysida eng past havo harorati birinchi o‘n kunlikda - shimolda 6-11^o sovuq, janubda va Farg‘ona vodiysida
0-5^osovuq, Surxondaryo viloyatining ayrim joylarida va Qashqadaryo viloyatining tog‘ oldi hududlarida 7-9^o sovuq qayd etildi.

Odatda mart oyida eng sovuq havo kirib kelmaydigan respublikaning eng chekka janubida havoni bunday kuchli sovushi, sirkulyatsiyaga toroposferaning o‘rta qatlamlaridan sovuq tortilishida yuqori siklon vujudga kelishi bilan bog‘liqdir.

Eng kuchli sovuq to‘lqinlar markaziy hududlarda haroratni 2-7^o sovuqqacha, ba’zi joylarda 10^o sovuqqacha pasayishda oyning o‘rtalarida kuzatildi.

Mart oyining uchinchi o‘n kunligida havo eng iliq bo‘ldi. Kunduzi havo harorati
25-28^o iliqqacha, shimolda va janubda 29-30^o iliqqacha ko‘tarildi.

O‘tgan mart oyida harorat rekordlari qayd etilmadi. O‘zbekiston hududi bo‘yicha minimal va maksimal havo harorati 1961-2023 yillar davridagi minimal va maksimal harorat qiymatlariga, shuningdek, kuzatuvlarning butun qatori uchun mutlaq minimal va maksimal darajaga yetmadi.

2024 yil MART oyidagi minimal va maksimal havo haroratini

1961-2023 yy. MART oylaridagi minimal va maksimal harorat bilan taqqoslash

Meteostansiya	Minimal harorat mart 2024 y.	Minimal harorat mart 1961-2023 yy.	Maksimal harorat mart 2024 y.	Maksimal harorat mart 1961-2023 yy.
Toshkent	-6,3	-13,7 /1972	27,7	32,5 /1971
Nukus	-7,8	-18,6 /1971	28,8	31,4 /2008
Urganch	-6,2	-14,0 /1998	27,3	32,8 /2018
Buxoro	-1,6	-11,9 /1969	29,8	35,0 /2018
Navoiy	-1,8	-9,3 /1969	28,0	33,0 /2018
Nurafshon	-6,2	-15,0 /1972	26,0	34,3 /2000
Samarqand	-4,8	-10,0 /1972	26,2	32,2 /2018
Jizzax	-4,6	-12,9 /1972	27,0	31,5 /2000
Sirdaryo	-6,0	-12,3 /1972	27,1	32,5 /2000
Qarshi	-2,2	-9,3 /2005	30,4	36,4 /2000
Termiz	-3,2	-4,9 /1969	30,4	37,3 /2018
Andijon	-4,5	-12,9 /1972	27,9	30,4 /1962
Namangan	-2,6	-11,5 /2015	28,0	31,5 /1989
Farg‘ona	-2,7	-8,7 /1972	27,0	29,0 /1962

Hududning ko‘pchilik qismida mart oyida oylik yog‘ingarchilik miqdori me’yordan ko‘p va me’yor atrofida, Farg‘ona vodiysi va respublika janubida ba’zi joylarda me’yordan kam bo‘ldi.

Birinchi va ikkinchi o‘n kunliklarda O‘zbekistonning tekislik hududlarida yomg‘ir qorga aylanishi holatlari kuzatildi, bunda qisqa muddatli qor qoplami hosil bo‘ldi.

Markaziy va hatto janubiy viloyatlarda qor balandligi 4-25 sm ga yetdi.

Ayrim kunlarda respublika bo‘yicha ba’zi joylarda momaqaldiroq va shamolning kuchayishi bilan kuchli yomg‘irlar yog‘di. Toshkent, Navoiy, Samarqand, Jizzax, Qashqadaryo, Surxondaryo viloyatlarining tog‘ oldi va tog‘li hududlarida bir kecha-kunduzda yog‘ingarchilik miqdori oylik normaning 30-60% ga yetdi.

12 mart kuni Toshkentda 27 mm yomg‘ir yog‘di, bu mart oyi me’yoridan 40% ni tashkil etadi.

Toshkent, Navoiy, Samarqand, Qashqadaryo, Surxondaryo viloyatlarining tog‘ oldi va tog‘li hududlarida sel-suv toshqin hodisalari va hududlarni suv bosishi qayd etildi.

Shuni ta’kidlash joizki, O‘zgidromet tomonidan ushbu hodisalar vujudga kelishi xavfi haqida oldindan tezkor gidrometeorologik axborot berilgan.

Foto: O‘zgidromet

БИЛАСИЗМИ...

Bahor faslining so‘nggi oyi - may boshlanadi.

Iqlim xususiyatlariga ko‘ra (ko‘p yillik davr uchun o‘rtacha ko‘rsatkichlar) may oyi odatda aprel oyiga nisbatan o‘rtacha 4-6 darajaga iliqroq bo‘ladi.

Hududning katta qismida o‘rtacha kunduzgi harorat oyning birinchi yarmida
24-27 daraja, ikkinchi yarmida esa 28-31 darajani tashkil etadi.

Deyarli har yili may oyida yozga o‘xshash issiq davrlar ham kuzatiladi, bunda harorat 34-37 darajagacha ko‘tariladi. Meteorologik kuzatuvlarning barcha yillari uchun may oyining mutlaq maksimal harorati 38-41 darajani, shimolda, janubda va cho‘l hududlarda ba’zi joylarda 43-45 darajani tashkil etadi. Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Xorazm, Buxoro viloyatlarida va Navoiy viloyatining cho‘l hududlarida may oyining harorat rekordlari deyarli yaqinda - 2021 yil may oyida o‘rnatildi.

Toshkentda may oyining eng yuqori harorati 39,9daraja, bu ancha oldin - 1902 yilda qayd etilgan.

So‘nggi o‘n yillikda mayning barcha oylari iliq bo‘ldi. Nafaqat so‘nggi yillarda, balki O‘zbekistondagi barcha meteorologik kuzatuv yillari uchun 2021 yil may oyi eng iliq bo‘lib, barcha joylarda me’yordan 2-4 darajaga yuqori bo‘ldi.

May oyidagi haroratning o‘zgarib turishi mart va aprel oylarida bo‘lgani kabi sezilarli emas. Kunduzgi harorat 13-18 darajagacha pasayish davrlari har yili ham kuzatilmaydi va odatda qisqa muddatli bo‘ladi.

Barcha kuzatuv yillari uchun eng sovuq may oyi 1934 yilda kuzatilgan, bu me’yordan 4-6 darajaga past, ushbu asrda esa 2003 yilning may oyi - me’yordan 2-3 darajaga past bo‘ldi.

Eng esda qolarli, o‘ziga xosligi bilan ajralib turadigan may oyi - 1989 yil may oyining boshi bo‘ldi.

1989 yil, aprel oyining oxirida, respublikaning katta qismidan qor ko‘rinishidagi yog‘ingarchilik bo‘ldi, 1-2 may kunlari esa havo harorati 1-2 daraja sovuqqacha pasaydi. Bu O‘zbekistondagi meteorologik kuzatuvlar tarixidagi may oyida qor yog‘ishining eng kechki muddatlari va eng kechki sovuq tushishi bo‘ldi. Ushbu yilda respublikaning qishloq xo‘jaligi juda katta zarar ko‘rdi.

May oyida oylik yog‘ingarchilik me’yori mart va aprel oylariga nisbatan uchdan bir qismga kam, yomg‘irli kunlar soni esa bu oylarga nisbatan 2-3 kunga kam bo‘ladi.
Ammo bu statistik ma’lumotlarga ko‘ra, haqiqatda esa may oylari yog‘ingarchilik bo‘yicha juda turli bo‘ladi.

Masalan, Toshkentda 1998 yil may oyida 100 mm (me’yor 41 mm) yog‘ingarchilik bo‘ldi. 2002 yil may oyida namlik kamroq (me’yordan 73 mm-177%) bo‘ldi. Meteorologik kuzatuvlar tarixida oylik yog‘ingarchilik miqdori 1 mm dan kam bo‘lgan juda quruq yillar ham kuzatilgan. So‘nggi marta 2019 yil may oyi bunday quruq bo‘lgan edi.

May oyida yomg‘irlar ko‘pincha qisqa muddatli xususiyatga ega bo‘lib, deyarli har doim momaqaldiroq bilan kuzatiladi.

O‘zbekistonda may oyining yana bir o‘ziga xos xususiyati - respublika hududi bo‘yicha yog‘ingarchilikning juda xilma-xil taqsimlanishidir. Masalan, Toshkentda
1998 yil may oyi meteorologik kuzatuvlar tarixdagi eng nam oy bo‘ldi, Buxoroda esa bu may oyi ekstremal quruq oy (oylik yog‘ingarchilik miqdori me’yordan atigi 1 mm - 8%) bo‘ldi.

O‘rtacha, may oyida har 2-3 yilda 1 marta kuchli jala yomg‘ir yog‘ishi kuzatiladi, bunda bir kecha-kunduzda, aniqrog‘i bir necha soatda yog‘ingarchilik oylik me’yorining 50% va undan ko‘prog‘i yog‘adi.

Shunday qilib, Toshkentda bir kecha-kunduz uchun maksimal yog‘ingarchilik miqdori 50 mm ni (oylik me’yor 41 mm) tashkil etdi. Bu ancha oldin - 1985 yil 28 mayda kuzatilgan. So‘nggi 30 yil ichida Toshkentda eng kuchli may oyi jala yomg‘irlari 1994, 1999 va 2002 yillarda qayd etildi. Bunda bir kecha-kunduzlik yog‘ingarchilik miqdori - 30-35 mm ni tashkil etdi.

Meteorologik kuzatuvlar yilnomasida kuchli jala yog‘ishi butun oy davomida deyarli yagona yomg‘ir bo‘lgan holatlar ham mavjud. Shunday qilib, 2014 yil may oyida Toshkentda bir oy davomida yog‘ingarchilik miqdori 30 mm ni tashkil etdi, bundan 29 may kuni 29 mm yomg‘ir yog‘di.

Toshkent viloyatining tog‘ oldi va tog‘li hududlarida ayrim yillarda may oyida bir kecha-kunduzda yog‘ingarchilik miqdori 90-125 mm bo‘lgan eng kuchli jala yomg‘irlar kuzatildi.

Bu yil may oyi qanday bo‘lishi kutilmoqda?

1-2may kunlari respublikaning barcha viloyatlarida, 3 mayda hududning katta qismida quruq va iliq ob-havo bo‘lishi kutilmoqda, havo harorati kunduzi 26-29daraja, ba’zi joylarda 30-32 darajagacha bo‘ladi.

3 mayda respublikaning janubi-g‘arbida, 4-5 maya kunlari ko‘pchilik viloyatlarda, 6 mayda sharqiy hududlarda yomg‘ir yog‘adi, ba’zi joylarda momaqaldiroq bo‘lishi mumkin.

Yomg‘ir paytida harorat 20-25 darajagacha pasayadi.

May oyi birinchi o‘n kunligining oxirida, shuningdek, ikkinchi va uchinchi o‘n kunliklarda havo harorati 23-28 darajadan 30-35darajagacha, ba’zi joylarda 38 darajagacha o‘zgarib turadi.

Ushbu davrning ayrim kunlari respublika bo‘yicha ba’zi joylarda qisqa muddatli momaqaldiroqli yomg‘irlar yog‘adi, ba’zi joylarda jala xususiyatli mahalliy yomg‘irlar yog‘adi. Hatto bitta shahar ichida ham may yomg‘iri bir joyda kuchli yog‘ishi va boshqa joyda esa deyarli yog‘masligi mumkin.

Ayniqsa tog‘ oldi va tog‘li hududlarda kuchli jala yomg‘irlar yog‘ishi juda xavflidir. Ular sel kabi dahshatli tabiiy hodisaning shakllanishiga olib kelishi mumkin. Sel-suv toshqin hodisalari haqida o‘z vaqtida ogohlantirish masalasi O‘zgidrometning asosiy vazifalaridan biridir. Bunday ogohlantirishlardan to‘g‘ri foydalanish moddiy zararni kamaytirishga va inson qurbonlarini oldini olishga yordam beradi.

2024 YIL MART OYI QANDAY BO‘LDI

2024 YIL MART OYI QANDAY BO‘LDI

Natijalar

Foydali havolalar