Ko'p beriladigan bazi savollarga javoblar
Kundalik ob-havo prognozlarini qayday bilib olsam bo'ladi?
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Gidrometeorologiya va atrof tabiiy muhit ifloslanishi monitoringi sohasida ixtisoslashtirilgan xizmatlar ko‘rsatish reglamentini tasdiqlash to‘g‘risida” ga 06.08.2021 yildagi 501-son qarorining 2-bobi “Gidrometeorologik xizmatlar ko‘rsatish tartibi” ga muvofiq:
Umumiy gidrometeorologik axborot ushbu Reglamentga 1-ilovada keltirilgan ro‘yxatga muvofiq O‘zgidrometning rasmiy veb-sayti va O‘zbekiston Respublikasining Ochiq ma’lumotlar portaliga joylashtiriladi.
Umumiy gidrometeorologik axborot:
davlat organlari va tashkilotlariga — o‘zaro ma’lumotlar almashish to‘g‘risidagi qo‘shma dasturlar (kelishuvlar) asosida bepul taqdim etiladi;
jismoniy va yuridik shaxslarga — O‘zbekiston Respublikasi Ochiq ma’lumotlar portaliga va O‘zgidrometning rasmiy veb-saytiga joylashtirish yo‘li bilan bepul taqdim etiladi.
Saytimiz (hydromet.uz) orqali har 3 kunlik ob-havo prognozlarini bilib olishingiz mumkin.
Hududlar kesimida ob-havo ma'lumotlarini qanday ajratish mumkin?
O‘zbekiston Respubliksi 12.01.2022 yildagi “Gidrometeorologiya faoliyati to‘g‘risida” gi 745-son qonunining 4-bob. Gidrometeorologiya faoliyatini tashkil etish va amalga oshirish tartibi, 21-modda. Gidrometeorologik axborotni taqdim etish tartibi va shartlariga muvofiq, umumiy gidrometeorologik va tezkor gidrometeorologik axborot ushbu moddaning uchinchi qismida ko‘rsatilmagan gidrometeorologik axborotdan foydalanuvchilarga maxsus vakolatli davlat organining rasmiy veb-saytiga va O‘zbekiston Respublikasining ochiq ma’lumotlar portaliga joylashtirish yo‘li bilan taqdim etiladi.
Saytimiz (hydromet.uz) bosh sahifasida joylashgan xarita orqali hududlar kesimida ob-havo prognozlari va faktik ob-havo ma'lumotlarini bilib olishingiz mumkin.
Tog'li hududlardagi (Chimyon tog'lari, Qamchiq dovoni) ob-havoni qanday bilsam bo'ladi?
O‘zbekiston Respubliksi 12.01.2022 yildagi “Gidrometeorologiya faoliyati to‘g‘risida” gi 745-son qonunining 1-bob. Umumiy qoidalar, 3-modda. Asosiy tushunchalar qismida: Umumiy gidrometeorologik axborot — jamoatchilik foydalanishi uchun davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlariga, mahalliy davlat hokimiyati organlariga, yuridik va jismoniy shaxslarga taqdim etiladigan gidrometeorologik axborot.
Saytimiz bosh sahifasida ob-havo ma'lumotlari filtri orqali tog'li hududlarning ob-havo prognozlarini bilib olishingiz mumkin.
Agrometeorologiya sohasida qanday turdagi ma’lumotlarni taqdim eta olasiz?
O‘zgidromet keng meteorologik ma’lumotlarni, shu jumladan hozirgi ob - havo, qisqa va o‘rta muddatli ob-havo prognozlari, iqlim ma’lumotlari, agrometeorologik ma’lumotlar, atmosfera monitoringi va atrof-muhit ifloslanishi ma’lumotlarini, shu jumladan atmosfera ifloslanishining gidrometeorologik kuzatuvlarini, yer usti suvlari, tuproq va fon monitoringini taqdim etadi.
Agrometeorologik ma’lumotlar:
Qishloq xo‘jaligiga ta’sir qiluvchi ko‘rsatkichlar: tuproq harorati, o‘simlik namligi, yog‘ingarchilik.
Hududning issiqlik resurslari deb:
Ma'lum bir hududning geografik joylashuvi tufayli ega bo'lgan issiqlik miqdori.
O‘zbekistonning issiqlik resurslari keskin kontinental iqlimi bilan ajralib turadi, yozi issiq va qishi sovuq. Umuman olganda, O‘zbekiston yuqori issiqlik manbai bilan ajralib turadi, ayniqsa yoz oylarida. Bu uning geografik joylashuvi va iqlimiy xususiyatlari bilan bog‘liqdir.
Biologik minimal harorat qanday?
Qishloq xo'jaligi o'simliklarining rivojlanishining u yoki bu bosqichida faol vegetatsiya davri uchun past harorat chegarasi.
Haroratning biologik minimal darajasi-bu qishloq xo‘jaligi o‘simliklarining hayotiy faoliyatining boshlanishi bo‘lgan haroratning minimal qiymati.
Havo haroratining biologik minimumi- ma’lum bir bosqichda o‘simliklarning faol rivojlanishi sodir bo‘ladigan past harorat darajasi.
Ekinlar hosildorligiga ta’sir etuvchi asosiy omillar?
Tuproq unumdorligi, qishloq xo`jaligida yetishtirish texnologiyasi, havo harorati, yog`ingarchilik, havo namligi, shamol, quyosh radiatsiyasi.
Ekinlar hosildorligiga ta’sir qiluvchi asosiy omillarni tabiiy, biologik va texnogenlarga bo‘lish mumkin. Tabiiy omillarga iqlim, tuproq unumdorligi va ob-havo sharoiti kiradi. Biologik omillarga urug‘ sifati, organik o‘g‘itlar va avvalgi ekinlarning tuproqqa ta’siri kiradi. Texnogen omillarga ishlov berish, mineral o‘g‘itlar va o‘simliklarni himoya qilish vositalaridan foydalanish kiradi.
Tabiiy omillar:
Iqlim: harorat, namlik, yorug‘lik – bu omillarning barchasi o‘simliklarning o‘sishi va rivojlanish tezligiga, shuningdek ularning gullash va meva berish qobiliyatiga ta’sir qiladi.
Tuproq unumdorligi: ozuqa moddalarining tarkibi, shuningdek tuproqning fizikaviy va kimyoviy xususiyatlari o‘simliklar uchun ozuqa moddalarining mavjudligiga ta’sir qiladi, bu esa o‘z navbatida hosilga ta’sir qiladi.
Ob-havo sharoiti: yomg‘ir, qurg‘oqchilik, kuchli shamol va boshqa yekstremal ob-havo hodisalari hosildorlikka ijobiy va salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
Biologik omillar:
Urug‘larning sifati: Nihol va o‘sish energiyasining yuqori darajasini ta’minlash uchun ishlatiladigan urug‘lar sifatli bo‘lishi kerak.
Organik o‘g‘itlar: kompost, gumus va boshqa organik o‘g‘itlarni qo‘llash tuproq tuzilishini yaxshilaydi, unumdorligini oshiradi va o‘simliklar uchun foydali mikroorganizmlarning ko‘payishiga yordam beradi.
Prekursorlar: almashlab yekishda to‘g‘ri kashshofni tanlash tuproqning ma’lum ozuqa moddalari bilan kamayishini oldini oladi va kasalliklar va zararkunandalarning rivojlanishiga to‘sqinlik qiladi.
Texnogen omillar:
Tuproqqa ishlov berish: to‘g‘ri ishlov berish, shu jumladan shudgorlash, yetishtirish va ishlov berish o‘simlik ildizining o‘sishi va havo va namlikning ildizlarga kirishi uchun maqbul sharoitlarni yaratishga yordam beradi.
Mineral o‘g‘itlar: azot, fosfor va kaliy kabi mineral o‘g‘itlarni qo‘llash tuproqdagi ozuqa moddalarining yetishmasligini qoplash va o‘simliklarni o‘sishi va rivojlanishi uchun zarur bo‘lgan barcha narsalar bilan ta’minlash imkonini beradi.
O‘simliklarni himoya qilish vositalari: pestitsidlar va gerbitsidlar kabi o‘simliklarni himoya qilish vositalaridan foydalanish o‘simliklarni zararkunandalar va kasalliklardan himoya qilishga yordam beradi, shu bilan ularning sog‘lig‘ini saqlaydi va hosildorlikni oshiradi.
METEOROLOGIYA (yun. meteora — atmosfera va osmon hodisalari va …logiya) – Yer atmosferasi va unda sodir bo‘ladigan fizik jarayonlarni o‘rganadigan fan. Meteorologiyaning asosiy bo‘limi — atmosfera fizikasi. Atmosferadagi kimyoviy jarayonlarni kimyo atmosferasi, atmosfera omillarining biologik jarayonlarga ta’sirini biometeorologiya o‘rganadi. Atmosfera Yer sirti bilan doimo o‘zaro ta’sirda bo‘lgani uchun Meteorologiya, shuningdek, suv havzalarining ustki qatlami va tuproqning issiklik rejimi, havoning tuproq yoki suv bilan issiklik almashuvi, bug‘lanish va b. ni o‘rganadi. Atmosfera uchun birdanbir energiya manbai bo‘lgan Quyosh nuri oqimi masalalari bilan ham shug‘ullanadi. Atmosfera hodisalarini o‘rganishda Meteorologiyada fizikaning turli sohalarida, jumladan, gidromexanika, termodinamika va b. da qo‘llaniladigan umumiy qrnunlardan foydalaniladi. Ayni paytda atmosfera jarayonlari sodir bo‘layotgan geografik holat inobatga olinadi. Shu sababli, Meteorologiya geofizika fani majmuiga kiradi. Meteorologiyaning kattagina bo‘limi iqlim masalalariga bag‘ishlangan bo‘lib, alohida fan sifatida iqlimshunoslik nomini olgan. Atmosferaning yuqori qatlamlari fizikasi va kimyosi bilan aeronomiya bo‘limi shug‘ullanadi. Meteorologiyaning bir qancha mustaqil tarmoqlari mavjud bo‘lib, bularga — aktinometriya, dinamik meteorologiya, sinoptik meteorologiya, atmosfera optikasi, atmosfera elek-tri, aerologiya va b. kiradi. Shuningdek, Meteorologiya amaliy va nazariy Meteorologiyaga bo‘linadi. Bundan tashqari, biror sohaga xizmat qiladigan tarmoq Meteorologiyasi mavjud. Bularga aviatsiya, q. h., tibbiyot, kosmik, yadro, dengiz meteorologiyasi va b. kiradi va, ko‘pincha, ular umumlashtirilib tatbiqiy (amaliy) Meteorologiya nomi b-n yuritiladi. (https://qomus.info/encyclopedia/cat-m/meteorologiya-uz/)
GIDROLOGIYA (gidro… va…logiyadan) — tabiatdagi barcha suv, ya’ni okean va dengizlar, daryo va ko‘llar, qor va muzliklar, suv omborlari, botqoqliklar va yer osti suvlarini, ularning joylashishi, xususiyatlari, o‘zaro va atrof tabiiy muhit (atmosfera, litosfera, biosfera) bilan ta’siri natijasida ro‘y beradigan hodisalar hamda jarayonlar qonuniyatlarini o‘rganadigan fan. Gidrologiya o‘rganiladigan suv havza (ob’ekt) larining joylashishiga ko‘ra okean va dengizlar Gidrologiyasi (okeanologiya yoki okeanografiya), quruqlik Gidrologiyasiga bo‘linadi. Ayrim olimlar yer osti suvlari Gidrologiyasini (gidrogeologiya)»» alohida qism sifatida ajratadilar. Fanning hozirgi taraqqiyot bosqichida Gidrologiya atamasi quruqlik Gidrologiyasining sinonimi sifatida ishlatiladi.
AGROMETEOROLOGIYA - ob-havo va iqlimning qishloq xo‘jaligiga ta’sirini, shuningdek, qishloq xo‘jaligining atmosfera jarayonlariga o‘zaro ta’sirini o‘rganadigan meteorologiya bo‘limi. Bu barqaror va samarali qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini ta’minlash uchun meteorologik bilimlarni qo‘llaydigan amaliy fan.
Agrometeorologiyaning asosiy vazifalari:
* Agrometeorologik sharoitlarni tahlil qilish va prognozlash:
Qishloq xo‘jaligiga ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan hozirgi va kutilayotgan ob-havo sharoitlarini o‘rganish.
* Ob-havo sharoitining ekinlarga ta’sirini baholash:
Ob-havoning o‘ziga xos omillari (masalan, qurg‘oqchilik, kuchli shamol, sovuq) o‘simliklarning o‘sishi va rivojlanishiga, shuningdek yekinlarning hosildorligiga qanday ta’sir qilishini tahlil qilish.
* Agrometeorologik tavsiyalarni ishlab chiqish:
Joriy va kutilayotgan ob-havoni hisobga olgan holda yekish, yekinlarni parvarish qilish, o‘rim-yig‘im, zararkunandalar va kasalliklarga qarshi kurash kabi qishloq xo‘jaligi faoliyatini optimallashtirish bo‘yicha fermerlarga tavsiyalar berish.
*Iqlim o‘zgarishi va uning qishloq xo‘jaligiga ta’sirini o‘rganish:
Uzoq muddatli iqlim o‘zgarishi va uning qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishiga potensial ta’sirini o‘rganish.
Agrometeorologiya qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, ob-havo sharoiti bilan bog‘liq xavflarni kamaytirish va oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashning muhim vositasidir.
AVIAMETEOROLOGIA - bu atmosfera hodisalarining aviatsiya texnologiyasi va aviatsiya faoliyatiga ta’sirini o‘rganadigan, shuningdek parvozlar xavfsizligini ta’minlash usullarini ishlab chiqadigan meteorologiyaning ixtisoslashgan bo‘limi. Aerometeorologiyaning asosiy maqsadi har xil ob-havo sharoitlarini hisobga olgan holda xavfsiz va samarali parvozlarni ta’minlashdir.
Aviatsiya meteorologiyasi meteorologik elementlar va atmosfera jarayonlarini ularning aviatsiya faoliyatiga ta’siri nuqtai nazaridan o‘rganadi, shuningdek parvozlarni meteorologik qo‘llab-quvvatlash usullari va shakllarini ishlab chiqadi. Meteorologik ma’lumotlarsiz samolyotlarning parvozlari mumkin emas. Ushbu qoida marshrutlarning uzunligidan qat’i nazar, dunyoning barcha mamlakatlaridagi barcha samolyotlar va vertolyotlarga tegishli. Fuqaro aviatsiyasi samolyotlarining barcha parvozlari faqat parvoz ekipaji parvoz zonasi, qo‘nish joyi va muqobil aerodromlardagi meteorologik vaziyatdan xabardor bo‘lgan taqdirdagina amalga oshirilishi mumkin. Shuning uchun har bir uchuvchi zarur meteorologik bilimlarni mukammal bilishi, meteorologik hodisalarning fizik mohiyatini, ularning sinoptik jarayonlarning rivojlanishi bilan bog‘liqligini va parvozlar xavfsizligining kaliti bo‘lgan mahalliy fizik-geografik sharoitlarni tushunishi zarur.
SINOPTIKA - bu ob-havo holatini va uning prognozini aniqlaydigan atmosferadagi fizik jarayonlarni o‘rganadigan meteorologiyaning bir bo‘limi. Ob-havo sinoptiklari ob-havo sinoptiklari deb ataladi. Ular hozirgi va prognoz qilingan ob-havo parametrlarini aks ettiruvchi sinoptik xaritalarni tuzadilar.
Meteorologlar sinoptik xaritalar asosida ob-havoni oldindan prognozlash maqsadida atmosferadagi keng ko‘lamli fizikaviy jarayonlarni o‘rganuvchi bo‘limdir.
